System orzekania o niepełnosprawności w Polsce, choć oparty na określonych procedurach i przepisach, dla wielu osób okazuje się trudny, niejasny, a przede wszystkim – rozczarowujący. Kiedy decyzja komisji wojewódzkiej (czyli organu odwoławczego) nie przynosi oczekiwanej zmiany – wiele osób czuje się bezsilnie i nie wie, co dalej.
Pojawia się naturalne pytanie: czy warto iść do sądu, jeśli komisja odwoławcza utrzymała w mocy wcześniejsze, niekorzystne dla nas, orzeczenie?
Z mojego doświadczenia zawodowego jako prawniczki, która od lat zajmuje się odwołaniami od orzeczeń o niepełnosprawności, mogę z całą odpowiedzialnością powiedzieć: warto rozważyć taką drogę, zwłaszcza jeśli dysponujesz silnymi argumentami i dokumentacją medyczną, a Twoje potrzeby zostały niedoszacowane.
System orzekania o niepełnosprawności – jak to działa?
W Polsce orzekanie o niepełnosprawności odbywa się w ramach dwuinstancyjnego postępowania administracyjnego:
- I etap – powiatowe lub miejskie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON)
- II instancja odwoławcza– wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON)
Jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem wydanym w pierwszej instancji, możesz w terminie 14 dni złożyć odwołanie do zespołu wojewódzkiego. Ten może:
- zmienić orzeczenie (np. uznać niepełnosprawność, podnieść stopień, dodać wskazania),
- albo utrzymać je w mocy.
Jeżeli jednak WZON podtrzyma decyzję niekorzystną dla Ciebie – masz prawo skierować sprawę do sądu.
Jakie decyzje można zaskarżyć do sądu?
Do sądu można wnieść sprawę dotyczącą:
- orzeczenia o niepełnosprawności dziecka,
- orzeczenia o stopniu niepełnosprawności osoby dorosłej (lekki, umiarkowany, znaczny),
- wskazań w orzeczeniu (np. potrzeba stałej opieki, prawa do kształcenia specjalnego, do ulg komunikacyjnych),
- daty ustalenia niepełnosprawności, co wpływa np. na prawo do świadczeń,
- okresu obowiązywania orzeczenia – gdy komisja przyznała niepełnosprawność na zbyt krótko.
Nie zaskarżasz jednak orzeczenia „jako takiego”, tylko decyzję administracyjną – dlatego składasz odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, który ocenia zgodność orzeczenia z przepisami i stanem faktycznym.
Czy warto iść do sądu? Kiedy ma to sens?
Są sytuacje, w których sąd (II instancja odwoławcza) jest jedyną realną szansą na sprawiedliwość.
Do najczęstszych przypadków, w których warto złożyć skargę do sądu, należą:
- Pominięcie ważnych diagnoz i schorzeń przez komisję – np. poważna choroba neurologiczna, psychiatryczna, onkologiczna, reumatologiczna.
- Błędna interpretacja dokumentacji medycznej – komisja stwierdza, że jesteś „zdolny do pracy”, mimo przeciwwskazań od specjalistów.
- Brak uznania konieczności stałej opieki nad dzieckiem lub dorosłym, co zamyka drogę do świadczeń (np. świadczenia pielęgnacyjnego).
- Przyznanie zbyt niskiego stopnia niepełnosprawności, mimo widocznych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu.
- Brak wskazań do ulg czy kształcenia specjalnego, mimo że sytuacja faktyczna jasno na nie wskazuje.
Postępowanie sądowe – jak wygląda?
Krok 1: Złożenie odwołania
- Masz 30 dni od daty doręczenia orzeczenia WZON.
- Odwołanie składa się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (wydział w sądzie rejonowym).
- Nie trzeba wnosić opłaty – postępowanie jest wolne od kosztów sądowych.
Krok 2: powołanie biegłego
- Sąd analizuje dokumentację medyczną i może wezwać Cię na rozprawę, ale dzięki wnioskowi o posiedzenie niejawne, nie musi.
- W niemal każdej sprawie sąd powołuje biegłego lekarza lub zespół biegłych – np. neurologa, psychiatrę, ortopedę, psychologa dziecięcego.
- Biegły dokonuje własnej oceny, często poprzez badanie oraz analizę dostarczonej dokumentacji.
Krok 3: Orzeczenie sądu
Na podstawie opinii biegłych i dokumentów sąd może:
- zmienić orzeczenie na Twoją korzyść (np. podnieść stopień niepełnosprawności, przyznać nowe wskazania),
- albo oddalić odwołanie, jeśli nie znajdzie podstaw do zmiany.
Czy opinia biegłego może pomóc?
W bardzo wielu przypadkach to właśnie opinia biegłego sądowego przesądza o sukcesie. W odróżnieniu od komisji, która często działa schematycznie, biegli sądowi mają obowiązek sporządzić szczegółową, uzasadnioną analizę, opartą o aktualną wiedzę medyczną.
Jeśli opinia biegłego potwierdzi Twoje argumenty – szanse na korzystny wyrok znacznie rosną.
Co możesz zyskać, jeśli sąd zmieni orzeczenie?
Zmiana orzeczenia może otworzyć Ci drogę do wielu konkretnych świadczeń i ulg:
- Renta socjalna (dla osób z niepełnosprawnością od dzieciństwa),
- Zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne,
- Ulgi komunikacyjne i podatkowe,
- Dofinansowania z PFRON,
- Prawo do uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych i programach wsparcia,
- Dla dziecka – dostęp do kształcenia specjalnego, indywidualnego nauczania, opieki asystenta.
Czy muszę mieć prawnika?
Nie – możesz reprezentować się samodzielnie. Jednak w praktyce:
- prawnik pomoże zbudować silną argumentację,
- przygotuje Cię do badania biegłego,
- zadba, by dokumentacja była kompletna i spójna.
Dla wielu osób postępowanie sądowe jest emocjonalnie obciążające – dlatego pomoc profesjonalisty bywa dużym wsparciem i zwiększa szanse na korzystny wynik.
Pamiętaj: nie każde odwołanie kończy się na komisji – warto jednak walczyć dalej!
Choć komisje ds. orzekania o niepełnosprawności są ważnym elementem systemu, ich decyzje nie są ostateczne. Jeśli wojewódzki zespół utrzymał niekorzystną decyzję, masz pełne prawo, by poszukać sprawiedliwości w sądzie.
Każda sprawa jest inna – ale w bardzo wielu przypadkach sąd:
- podchodzi bardziej indywidualnie,
- dokładniej analizuje dokumentację,
- i przede wszystkim – opiera się na obiektywnej opinii biegłych, a nie jedynie na dokumentach złożonych w komisji.
Nie rezygnuj z walki o swoje prawa tylko dlatego, że instytucja odwoławcza nie przyznała Ci racji. W sądzie możesz uzyskać to, czego potrzebujesz – i na co naprawdę zasługujesz.
Potrzebujesz wsparcia w sprawie sądowej?
Jeśli:
- zastanawiasz się, czy masz szansę na wygraną w sądzie,
- nie wiesz, jak przygotować dokumentację,
- boisz się konfrontacji z komisją i biegłymi,
… zapraszam do kontaktu. Od lat pomagam osobom z niepełnosprawnościami i ich rodzinom w walce o należne im prawa. Razem przeanalizujemy Twoją sytuację i podejmiemy najlepsze działania.